Ý ngựa buông tuồng đừng thả sổng,
Lòng hầu ngỗ ngược phải dày công
Tính tình đã định muôn duyên hợp,
Rực rỡ trăng tròn lúc đổ lòng.
Tôn Ngộ Không được Thượng đế chiêu an, Thái Bạch Kim Tinh dẫn lên trời nhậm chức Bật Mã Ôn. Nhưng chẳng bao lâu sau, biết mình phải làm quan chăn ngựa, Ngộ Không đã nghiến răng căm tức, đạp đổ công án, vút về động Thuỷ Liêm. Thuở trẻ, đọc cố sự Tôn Ngộ Không chăn ngựa trên thiên đình, tôi không khỏi bất bình thay cho Mỹ hầu vương, tự hỏi vì sao các vị Thần Tiên nỡ lòng “lừa” một vị khách ngây thơ như thế . Ngày nay đọc lại, bất chợt ngộ ra sự từ bi của Thần Phật, mới biết Ngộ Không đã bỏ lỡ cơ hội quý ngàn vàng .Hầu vương kiểm tra sổ sách đếm đủ số ngựa trong trại. Điển bạ coi việc rơm cỏ đầy đủ; lực sĩ giữ việc tắm rửa, đun nấu ăn uống cho ngựa; Giám thừa, Giám phó đôn đốc công việc; Bật mã ngày đêm không ngủ, trông nom ngựa trại. Ban ngày còn chơi đùa được, ban đêm chăm chỉ giữ gìn. Ngựa ngủ, đánh thức cho ăn cỏ; ngựa lồng, nhốt lại trong chuồng. Bầy ngựa thấy Bật mã ôn là cúp tai dúm vó, nhưng ngược lại, chúng được nuôi dưỡng béo tốt. Thấm thoắt đã hơn nửa tháng. Một hôm rỗi việc, giám quan trong trại bày tiệc rượu, một là để đón tiếp, hai là để chúc mừng Bật mã ôn.Sau khi biết minhg chỉ là tên chăn ngựa .Hầu vương nghe xong, bất giác trong đầu bốc hỏa, nghiến răng căm tức nói:
– Thật là khinh rẻ lão Tôn quá lắm .Lão Tôn này ở động núi Hoa Quả, xưng vua xưng chúa, cớ sao đánh lừa ta đến đây nuôi ngựa? Nuôi ngựa là công việc của hạng vô danh tiểu tốt, ti tiện nhỏ nhen, mà lại dám đem đãi ta sao? Không thèm làm nữa . Không thèm làm nữa . Ta đi đây ...
Đoạn, Ngộ Không hừ một tiếng, đạp đổ công án, rút bảo bối trong tai ra, múa tít, nó bỗng to bằng cái bát, uyển chuyển, nhịp nhàng, ra khỏi Ngự mã giám, thẳng đến cửa Nam Thiên. Thiên binh biết Hầu vương có tên trong sổ tiên, là Bật mã ôn, không dám ngăn cản, để mặc Hầu vương ra khỏi cửa trời”
Linh đài chẳng vật gọi là thanh,
Tịch mịch an nhiên niệm chẳng sinh.
Khỉ ngựa giữ gìn đừng thả lỏng,
Tinh thần cẩn thận chớ chênh vênh.
Người xưa thường nói: “Tâm viên ý mã” (tâm vượn ý ngựa), bởi vì cái tâm con người nhảy nhót lăng xăng như khỉ, ý niệm cuồng vọng như con ngựa bất kham. Một đời ngược xuôi vì danh lợi, tháng năm tất tả bởi chữ tình. Trong Tây du ký, Tôn Ngộ Không là hình tượng hoá cái tâm của người tu luyện, vì thế mà Đường Tăng bước đầu tiên trên hành trình thỉnh kinh là thu phục Ngộ Không và Bạch Long Mã. Thượng đế phong cho Tôn Ngộ Không chức Bật Mã Ôn, chính là để tâm hàng phục ý, dùng tâm ước thúc từng ý niệm của bản thân mình.Khi Tôn Ngộ Không trở về núi Hoa Quả, lũ khỉ biết chuyện liền nói: “Về hơn chứ , Về hơn chứ . Đại vương làm vua ở nơi phúc địa động núi này, được tôn trọng sung sướng biết chừng nào, tội gì phải làm anh nuôi ngựa cho ai”. Thì đúng là như thế, nên lũ khỉ muôn đời chỉ làm khỉ thôi, mà chẳng thành chính quả. Càng sung sướng, càng được nâng niu trọng vọng thì càng khó đề cao, đây là cái lý mà nhiều người khó lòng hiểu được.
Hình ảnh Tôn Ngộ Không căm giận “hừ một tiếng, đạp đổ công án” là một ẩn dụ sâu sắc. “Công án” nguyên nghĩa là văn thư, thể lệ, các bản kiện tụng đã quyết định xong trong quan phủ. Nhưng trong Phật gia, công án còn là một phương pháp tu tập thiền định. Nó có thể là một đoạn kinh, một câu chuyện tu hành, một cuộc đàm thoại… không thể được giải đáp bằng lý luận thông thường. Ở đây, Tôn Ngộ Không đạp đổ công án là ẩn dụ sinh động cho việc Hầu vương buông bỏ tu luyện, không giác ngộ được dụng ý của Thần. Dùng nhận thức của con người mà đo lường Thần Phật thì vĩnh viễn không đắc được Đạo chân thật.
Thế là, Tôn Ngộ Không đã một lần bỏ lỡ cơ hội tu luyện Trời cho, chấp mê bất ngộ nên trượt dài trong cuộc đời yêu quái. May mắn thay, Thần Phật là từ bi hồng đại, chẳng những giam Ngộ Không 500 năm dưới núi Ngũ Hành để tiêu trừ nghiệp chướng, mà còn tiếp tục an bài cho Ngộ Không phò tá Đường Tăng để tu luyện bản tâm. Ngẫm lại trong cuộc đời chúng ta, đã bao lần được Thượng Thiên an bài cơ hội tu tâm mà cứng đầu chối bỏ? Chỉ muốn thoải mái tự do, không ngộ ra thì tiếp tục chịu khổ, vĩnh viễn chìm đắm trong luân hồi. Còn Ngộ Không, trải qua trùng trùng ma nạn trên đường thỉnh kinh, đến trước núi Bình Đính thì đã hiểu ra, nói với Đường Tăng rằng:
Trong tâm quét sạch bẩn,
Bên tai rửa bụi trần.
Không nhận điều đau khổ,
Khó làm bậc thượng nhân.
